Mijn zoon Teun en ik kijken graag samen documentaires. Gisteravond hadden we weer eens tijd en keken we Powerless, een Idfa documentaire. Je kan tegenwoordig alle Idfa docs huren via Vimeo, superfijn, zeker omdat het festival zelf meestal is uitverkocht. Ik studeer dan urenlang op het programma, om er dan achter te komen dat ik nergens heen kan omdat alle tijden die nog enigszins in een normaal leven passen meteen vol zitten. Maar dat terzijde.
Powerless gaat over een de energievoorziening in een Indiase stad en geeft een heerlijk inkijkje in het dagelijks leven in India. Het energiebedrijf maakt er een potje van, dus de 3 miljoen inwoners zitten elke dag met power cuts. Er zijn zelfs scheduled power cuts, maar die duren slechts een paar uur. De extra power cuts door overmacht kunnen oplopen tot 16 uur per dag. Toen ik als student door India reisde was een bioscoopbezoek één van de must do dingen uit de Lonely Planet gids. Tijdens de film was er ongeveer verschillende keren een power cut; het beeld viel uit, iedereen liep rustig naar buiten om vervolgens weer naar binnen te stormen als het beeld ineens weer aansfloepte. Voor ons een toeristische attractie, voor de bewoners natuurlijk een ramp. De eens florerende industrie van deze stad, Kanpur, is zo goed als verdwenen. Tegenwoordig lijkt namelijk niets te kunnen zonder energie. Dat is ook het punt van de film. Kan je in deze tijd nog wel leven zonder energie? Zelfs de waterpomp heeft energie nodig, dus kan alleen functioneren als die er even is.
De meeste inwoners van Kanpur zijn aangewezen op electriciteitsdieven, mannetjes die met gevaar voor eigen leven een leiding doorknippen en er dan een omleidinkje naar jouw huis aan vastknopen. Zelfs mensen die wel betalen voor energie (ongeveer 500.000 van de 3 miljoen inwoners…) zijn gedwongen om gebruik te maken van dit systeem. De energie waarvoor ze betalen is er namelijk meestal niet, dus als ze toch stroom willen hebben, dan moeten ze die ergens anders vandaan halen.
Het energiebedrijf komt ook uitgebreid in beeld, met een fanatieke vrouw aan het hoofd. Ze zijn zelf door en door corrupt, maar zij probeert een nieuwe wind te laten waaien. Met een soort militaire operaties moeten elke dag 50 tot 60 illegale energie aansluitingen afgeknipt worden en alle illegale activiteit moet op de bon. Dit leidt tot grote volkswoede en uiteindelijk wordt deze mevrouw weggepromoveerd naar een klein provinciestadje. Je ziet en voelt: dit is zo’n ongelooflijke puinhoop, dit komt nooit meer goed.
De electriciteitsdieven vinden het niet meer dan logisch dat ze dit doen. Er is immers geen alternatief en mensen kunnen nu eenmaal niet meer zonder stroom. Het is een prachtige illustratie van hoe fossiele brandstoffen ongelijkheid in de hand werken. Dit probleem zou simpelweg niet bestaan als in deze stad voldoende zonne- energie opgewekt zou worden. Dat zou de luchtkwaliteit meteen ten goede komen, aangezien degenen die het zich kunnen veroorloven nu aangewezen zijn op zeer vervuilende diesel aggregaten. Je ziet de zwarte rookpluimen overal walmen. Veel Indiase steden staan sowieso in de top van plaatsen met de slechtste luchtkwaliteit en de meeste doden en zieken als gevolg hiervan. Bovendien zou het de armen niet meer uitsluiten. Zonne energie vergt alleen een investering in het aanleggen. Daarna kan het er voor iedereen zijn, ook voor mensen die nu hun energierekening niet kunnen betalen. In Kanpur is het ’s zomers regelmatig warmer dan 45 graden, dan is er vast genoeg zon om de hele stad van stroom te voorzien.
Dit plaatst de hele gedachte dat de overgang naar duurzame energie een opoffering is in een ander licht. Ik las dit weekend ook over een stroomstoring in Zuid-Amerika, waardoor Argentinië, Uruguay en deels ook Brazilië en Paraguay zonder stroom zaten. Stroom wordt daar over grote afstanden getransporteerd en dat maakt het netwerk kwetsbaar. Het is heel lang goed gegaan, maar nu waren 48 miljoen mensen getroffen door een stroomstoring. Als je het zo bekijkt, dan is het lokaal opwekken van duurzame energie veel handiger. Dit biedt overigens ook betere bescherming tegen natuurrampen, waarmee we als gevolg van de klimaatverandering steeds vaker te kampen gaan krijgen. In Puerto Rico was na een orkaan nergens meer electriciteit, behalve bij de lokale eco club met zonnepanelen.
