De laatste jaren ben ik intensief bezig geweest met een zogenaamd participatietraject bij mij in de buurt. Ik woon in Durgerdam, op een dijk – en die moet versterkt worden. Het verantwoordelijke hoogheemraadschap had daarvoor een plan gemaakt, dat zacht gezegd niet goed viel in het monumentale Durgerdam. Een Alliantie van Hoogheemraadschap Noorderkwartier en de bedrijven Volker Wessels en Boskalis stelde voor om drie gigantische havendammen voor de kust van Durgerdam te leggen. Afmetingen ongeveer 100 meter lang, 30 meter diep en meer dan 2 meter boven het water. Het dorp stond op zijn achterste benen; niemand wilde zulke grote dammen in het mooie uitzicht. Na een tijd intensief actievoeren mocht we een participatietraject starten, zodat overheden (provincie, gemeente en hoogheemraadschap) gezamenlijk met burgers konden werken aan een betere oplossing. Dat bleek nog niet zo makkelijk; de opgave was complex en het wantrouwen van de Durgerdammers tegenover de overheid inmiddels enorm.
Anderhalf jaar later zijn we nog steeds niet helemaal klaar, maar is wel veel bereikt. Inmiddels ligt er een plan met de contouren voor de versterking, zonder een enkele wijziging getekend door alle overheden én de bewoners. Een team van ongeveer 25 betrokken Durgerdammers heeft intensief samengewerkt met de overheden. Alle berekeningen zijn doorgenomen met een werkgroep, zodat iedereen kan zien waarom de versterking nodig is. Het wantrouwen is grotendeels verdwenen en omgeslagen in grote inzet om tot de beste oplossing te komen. Zo is Durgerdam van probleemgeval geworden tot voorbeeld voor de rest van de dijk. Op andere plaatsen is veel weerstand. De zienswijzen stromen binnen en er is veel vertraging. In Durgerdam hebben we een inhaalslag gemaakt omdat we het plan integraal hebben aangepakt; we hebben ook al nagedacht over hoe de inrichting van de openbare ruimte er uit kan gaan zien, over verkeer, parkeren, recreatie, ondergrondse infrastructuur en zo nog veel meer thema’s waarover we lang hadden kunnen bekvechten.
Al met al een zeer geslaagd project dus, waarmee we nu zelfs een prijs hebben gewonnen. Naar aanleiding daarvan namen we onlangs de learnings van dit project door. Ik denk dat het een heel mooi voorbeeld is van de nieuwe participatie-samenleving. Burgers zijn tegenwoordig mondig en hebben ook kennis in huis. De overheid kan niet meer zo maar aan hun belangen voorbij gaan. Tegelijkertijd is het wantrouwen van burgers naar de overheid toe sterk gegroeid. Het is dus niet vanzelfsprekend dat samen wordt gewerkt. De overheid is bijna automatisch de vijand, waarschijnlijk omdat mensen vinden dat ze niet goed worden gehoord en omdat men het idee heeft dat niet alle informatie wordt gedeeld. In Durgerdam heeft het enorm geholpen dat de overheden zich transparant hebben opgesteld; alle gegevens werden gedeeld. Bovendien was er aandacht voor de bezwaren van de Durgerdammers. Een hele stoet van externe experts werd bij het project betrokken, waardoor het niet meer de overheid was die iets verordonneerde, maar deskundigen die uitlegden waarom dit nodig was. Een goed middel om de kou uit de lucht te halen, om het vertrouwen tussen overheid en burgers te herstellen en vooral om vooruit te komen. Grote projecten haken steeds vaker op bezwaren van boze burgers. vaak wordt al ingecalculeerd dat dit bij de Raad van State moet worden uitgevochten. Dat kost veel geld en tijd, die je beter kan besteden aan een goede samenwerking en het betrekken van burgers. Mensen die zelf mee hebben gedacht aan een idee kunnen daar vervolgens niet tegen zijn.
Was het dan alleen maar halleluja? Nee, dat ook weer niet. Wat me blijft dwarszitten in dit hele proces is het feit dat de overheid vertegenwoordigd is met allerlei betaalde krachten, terwijl van burgers wordt gevraagd om hun tijd er onbezoldigd in te steken. En dan hebben we het niet over een paar uurtjes. Ik durf niet eens te schatten hoe veel uur de mensen uit de werkgroepen in Durgerdam aan het project hebben besteed. We hebben niet alleen vergaderd, maar ook actief input geleverd. We hebben alle expertise uit het dorp verzameld en zelfs een prachtig boekje gemaakt met daarin alle waarden van het gebied. Als dit project een recept is voor de participatie samenleving, dan moeten we nog eens goed over dit punt nadenken. Je zou zo maar kunnen denken dat het handig is voor een almaar bezuinigende overheid dat burgers het werk wel gratis doen. Maar of dat op termijn geen kwaad bloed zet? Als de overheid echt wil participeren, dan zou het goed zijn als er ook faciliteiten beschikbaar worden gesteld aan burgers; voor het inhuren van experts, maar bijvoorbeeld ook voor het vergoeden van gemaakte kosten.
